سازه نگهبان دارای انواع مختلفی است. علاوه بر مقاومتی که به صورت ذاتی خاک در پایدار بودن داراست، جهت بالا بردن ایمنی و پایداری هرچه بیشتر دیواره های گود ها و ترانشه های خاکی از سیستم سازه نگهبان استفاده می گردد.

سازه های نگهبان عموماً متشکل از 2 مورد ذیل می باشند:

  • دیواره یا پوسته (Facing)که برای پوشش و پخش نیرو بکار می رود (مانند دیواره های شاتکریت شده، یا سیستمی متشکل از تیر و ستون، یا دیوار های بتن مسلح و غیره)

  • تکنیک هایی که نیرو های مورد نیاز جهت پایداری دیواره های فوق الذکر را تامین می نمایند و به سه دسته تقسیم ذیل می گردند:

    • تامین نیروی پایداری از داخل زمین پروژه:

      • به صورت دستک و یا شمع مورب و یا پنل های خاکی (مانند سازه نگهبان های سنتی) که بعلت ایجاد مزاحمت در ساخت سازه و عدم توانایی در کنترل مطلوب تغییر مکان نوک دیواره گود کمتر مورد استفاده قرار می گیرند. ولیکن امروزه سازه نگهبان خرپایی به علت عدم اجازه همسایه برای حفاری روز به روز با اقبال بیشتری همراه است. که نحوه طراحی سازه نگهبان خرپایی بر پایه فشار خاک در تئوری های مختلف مانند رانکین (فشار مثلثی) و مدل سازی در نرم افزار های سازه ایی مانند ایتبز یا نرم افزار های ژئوتکنیکی مانند پلکسیس می باشد. و در انواع سازه نگهبان، سازه نگهبان خرپایی برای گود های تا عمق 12 متر پیشنهاد می گردد. دیتایل سازه نگهبان خرپایی و نقشه های سازه نگهبان خرپایی در کتاب مرجعی آمده است ولیکن توصیه می شود جهت طراحی دقیق و بهینه، از مدل سازی در نرم افزار کمک گرفته شود. برای این منظور نیاز است تا فیلم اجرای سازه نگهبان خرپایی به دقت دیده شود.

    • تامین نیروی پایداری از امتداد دادن دیواره داخل زمین:

      • که در این حالت دیواره به صورت کنسول یا طره عمل نموده و گیرداری خود را از خاک بستر پروژه تامین می نماید. (مانند شمع های نگهبان (Soldier Pile) گیردار در کف، و یا روش سپر کوبی) این روش نیز نوعی سازه نگهبان محسوب می شود و به علت عدم توانایی در مهار تغییر مکان نوک دیواره ترانشه ها و گود ها زیاد مورد استفاده نمی باشد. این روش برای گود های تا عمق 2 تا 6 متر مورد استفاده می باشد. این روش بخشی از اجرای سازه نگهبان خرپایی نیز می باشد. روش میکروپایل نیز برای سیستم پایداری جانبی در زمره این گروه قرار می گیرد.

    • تامین نیروی پایداری از خاک پشت دیواره:

      • که مسلح کننده هایی مانند میلگرد، کابل های بهم تنیده (استرند)، راد خود حفار، فیبر های پلاستیکی تقویت شده (FRP) و غیره در خاک پشت دیواره استقرار پیدا کرده و با تزریق دوغاب سیمانی یا شیمیایی و یا مهار فیزیکی در خاک استحکام می یابند، این روش میخ کوبی (Nailing) و مهار کوبی (Anchorage) نامیده می شود. طراحی این روش های نیز در قسمت مقالات به طور کامل تشریح گردیده است.

قبل از پیاده سازی سازه نگهبان خرپایی چه مواردی باید مد نظر مهندس ناظر قرار بگیرد؟

به منظور اجراي مطمئن سازه نگهبان بهتر است مهندس ناظر مراحل اجریی زیر را مد نظر قرار دهد:

  • بازدید میدانی با هدف شناسایی وضعیت فنی و کیفی همجواري ها

    • در این مرحله مهندس ناظر بایستی ضمن بازدید از ساختمان هاي مجاور ، وضعیت ایستایی ساختمان هاي موجود ، کیفیت ساخت ، نوع اسکلت و امثالهم را بررسی نماید. در این بازدید وضعیت وجود چاه هاي جذبی و موقعیت قرار گیري آنها بایستی در قالب مذاکره میدانی با همسایگان بررسی و شناسایی شود. چنانچه در محل ساخت پروژه سابقه وجود قنوات و یا کانال هاي تاسیساتی و فاضلاب قدیمی موجود است موارد شناسایی و بایستی توسط مهندس ناظر ثبت گردد. همواره توصیه می گردد مهندس ناظر با مذاکره با همسایگان پروژه ، نسبت به برنامه هاي مهندسی که به جهت افزایش ایمنی در زمان گود برداري مقرر است پیاده شود، توضیحات لازم را ارائه نماید. این امر باعث می شود نامبردگان به نقش مهندس ناظر در پروژه و جدیت برنامه هاي مهندسی در پروژه اعتماد بیشتري نمایند و از ایجاد و توسعه شایعات و برداشت هاي ذهنی در همسایگان کاسته شود. در این مرحله توصیه می گردد مهندس ناظر شماره تماس خود را براي ارتباط بیشتر با مدیران همسایگان مجاور در اختیار نامبردگان قرار دهد چرا که با این روش دقت و نظارت در پروژه مورد نظارت ناظر بصورت مستمر افزایش می یابد.

  • تطابق نقشه سازه نگهبان با مطالعات میدانی
    • بر اساس نتایج مطالعات میدانی لازم است قبل ازآغاز عملیات اجرایی ، نقشه هاي مصوب سازه نگهبان با وضع موجود بررسی و مغایرت‌هاي احتمالی نقشه ها شناسایی گردد. برخی مغایرت‌هاي متداول در نقشه ها عبارتند از :

      • عدم امکان پیاده سازي نقشه با مختصات اجرایی زمین پروژه

      • عدم پیش بینی سازه نگهبان در محدوده‌هایی که به گذر منتهی شده و نیاز به پایدارسازي جداره در آن ها احساس می‌گردد.

      • استفاده از مصالح غیر مشخصاتی نطیر الوار هاي چوبی در نقشه هاي اجرایی

      • عدم ارائه جزئیات اتصالات

      • عدم پیش بینی مهار هاي عرضی بین خرپا ها

      • عدم تامین طول موثر گیرداري و تامین ارتفاع مناسب المان قائم خرپا

      • عدم انطباق روش سازه نگهبان خرپایی با جنس خاك مشاهداتی در پروژه

مهندس ناظر بایستی در صورت مشاهده هریک از ابهامات مطرح شده نسبت به ارائه طریق مناسب به جهت حل مشکل اقدام نماید. بدیهی است آن دسته از مشکلاتی که منشاء محاسباتی دارند بایستی از طریق مالک/مجري یا بطور مستقیم توسط ناظر به جهت بررسی و بازنگري نقشه جات و نهایتا ممهور شدن مجدد نقشه ها بصورت کتبی، در اختیار مهندس محاسب قرار گیرد.

مهندس ناظر بایستی کار بررسی ابهامات در نقشه هاي سازه نگهبان را قبل از آغاز عملیات اجرایی و صدور      برگه شروع بکار انجام دهد تا احتمال اجراي سازه نگهبان ناصحیح و یا وقوع توقف ناخواسته در زمان گود برداري را بدلیل نامناسب بودن طرح سازه نگهبان ، به حداقل ممکن برساند.

از دیگر مشکلات می توان به تمایل برخی مالکین به ایجاد تغییر در نقشه ( افزایش ابعاد و یا تعداد زیر زمین ) اشاره نمود. درخواست اعمال تغییرات در عمق گود برداري در زمانی که عملیات اجرایی آغاز شده و یا طبق نقشه اولیه پایان یافته است ، در تامین ایمنی گود ها به شدت تاثیر گذار می باشد.

تغییر یاد شده اغلب باعث می شود کار از سوي مهندس ناظر در شرایطی که عملیات گود برداري اولیه تمام شده است متوقف گردد تا روند تغییر در نقشه ها بصورت قانونی طی گردد. از اینرو با توجه به اینکه این گونه تغییرات پس از شروع گود برداري،  باعث توقف اجباري در عملیات گود برداري پروژه می نماید لذا اکیدا توصیه می گردد مهندس ناظر قبل از آغاز عملیات گود برداري ، مذاکرات خود را  با مالک انجام داده با آخرین دیدگاه و خواست‌هاي  وي بیشتر آشنا شود. در این گونه موارد توصیه می‌گردد درصورتی که مهندس ناظر  با درخواست تغییر در نقشه  روبرو  می گردد ، از صدور برگه شروع بکار تا نهایی شدن نقشه گود برداري اجتناب نماید.

مقالات مرتبط

معایب سازه نگهبان خرپایی چیست؟

مراحل اجراي سازه نگهبان خرپایی

ریسک‌های عمومی در ساخت دیوارهای حائل و سازه نگهبان

روش‌های اجرای پایدارسازی گود به شیوه سازه نگهبان مهار متقابل

نکات قانونی اجراي سازه نگهبان خرپایی

انتخاب سازه نگهبان مناسب (روش مناسب پایدارسازی گود)

اقدامات لازم برای گودبرداري جهت اجرای سازه نگهبان

اصول طراحی سازه نگهبان خرپایی

اهمیت موضوع گودبرداری و اجرای سازه‌ نگهبان در چیست؟